Οι ενοχές σκοπό έχουν να μας βοηθήσουν να αναγνωρίσουμε και να επανορθώσουμε μια συμπεριφορά που έκανε κακό στον εαυτό μας ή σε κάποιον άλλο. Αυτή είναι και η υγιής πλευρά των ενοχών που μας σπρώχνει να να αναλάβουμε μια ευθύνη και να ωριμάσουμε.
Πότε έχουμε ενοχές;
- Έχουμε ενοχές όταν κάναμε κάτι που δεν έπρεπε ή δεν κάναμε κάτι που έπρεπε (π.χ. φέρθηκα άσχημα ή δεν έκανα όσα μπορούσα) και όταν προσπαθούμε να αποφύγουμε κάτι που πιστεύουμε ότι δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά. Π.χ. θέλω να αποφύγω να κάνω κάποιον να θυμώσει ή να απογοητευτεί με εμένα επειδή θεωρώ ότι δεν είμαι ικανός/ή να διαχειριστώ τον θυμό ή την δυσαρέσκεια των άλλων μαζί μου.
- Όταν επιτρέπουμε στον εαυτό μας να γίνεται θύμα χειραγώγησης. Υπάρχουν άτομα που «πιάνουν» τις ανασφάλειες μας και δεν διστάζουν να τις χρησιμοποιήσουν εναντίον μας. Νιώθουμε ενοχές όταν δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τέτοιου είδους επιθέσεις. Αν όμως συνειδητοποιήσουμε ποιό κομμάτι του εαυτού μας είναι παραμελημένο και το διαχειριστούμε, κανείς δεν θα μπορεί να μας χειραγωγεί. Ποιό είναι το πραγματικό συναίσθημα που κρύβεται πίσω από τις ενοχές (π.χ. είμαι ανεπαρκής, κανείς δεν με αγαπάει, δεν είμαι αρκετά ικανός/έξυπνος, κ.α);
- Όταν δεν έχουμε μάθει να συγχωρούμε τον εαυτό μας. Όταν δεν έχεις μάθει να επιτρέπεις στον εαυτό σου να κάνει λάθη και δεν έχεις μάθει να συγχωρείς τον εαυτό σου, θα υποφέρεις από ενοχές. Δεν είναι εύκολο να κάνουμε λάθη, αν και συχνά καταλήγουν να είναι πολύτιμες εμπειρίες μάθησης που μας διδάσκουν τί πρέπει να διορθώσουμε.
Πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τις ενοχές μας, να τις αποδεχτούμε όταν μας δείχνουν κάτι σημαντικό, και να τις αφήνουμε πίσω όταν είναι παράλογες;
Εάν οι ενοχές οφείλονται σε κάτι που θεωρείτε ότι κάνατε λάθος, αποδεχτείτε το. Δεν μπορείτε να αλλάξετε κάτι που έχει ήδη συμβεί, αλλά μπορείτε να το αποδεχτείτε αναλαμβάνοντας την ευθύνη της πράξης ή της συμπεριφοράς σας. Μπορείτε πάντα να επανορθώσετε και μη διστάσετε να το κάνετε ζητώντας συγγνώμη, και κάνοντας αυτό που θεωρείτε σωστό. Μετά όμως αφήστε το πίσω στο παρελθόν όπου ανήκει και προχωρείστε. Ο σκοπός των ενοχών δεν είναι να μας βασανίζουν χωρίς λόγο. Οι υγιείς ενοχές μας δείχνουν ότι πρέπει κάτι να αλλάξουμε για να είμαστε πιο εντάξει απέναντι στη σχέση μας με τους άλλους ή/και με τον εαυτό μας. Οι παράλογες ενοχές μας κάνουν να νιώθουμε άσχημα χωρίς λόγο. Η τελειότητα δεν υπάρχει, και το να την ψάχνεις και να την απαιτείς από τον εαυτό σου και τους αγαπημένους σου αποτελεί συνταγή για καταστροφή.
Για να αντιμετωπίσετε τις ενοχές, βοηθάει το να παρατηρήσετε τις σκέψεις σας. Επικεντρώνεστε περισσότερο στις πιθανές ανεπιθύμητες αντιδράσεις των άλλων (π.χ. ότι μπορεί να θυμώσουν) ή στο τί επιθυμείτε εσείς οι ίδιοι; Αν αρχίσετε να επικεντρώνεστε περισσότερο στο τί θέλετε και πώς μπορείτε να το διεκδικήσετε και λιγότερο στις πιθανές αντιδράσεις των άλλων, αρχίζετε να δουλεύετε στο πως να είστε εντάξει απέναντι στον εαυτό σας, και οι ενοχές ατονούν. Η ανάληψη ευθύνης και η δράση απενοχοποιούν.
Η ενοχή είναι ένα πολύτιμο συναίσθημα που δείχνει προς την κατεύθυνση της συμπεριφοράς μας. Προσοχή όμως, δεν σημαίνει ότι κάθε φορά που νιώθουμε ενοχές είναι λογικές ή έχουν νόημα. Σκεφτείτε: προσπαθούν να σας δείξουν κάτι σημαντικό που πρέπει να διορθώσετε στη συμπεριφορά σας; Ή μήπως αποτελούν μια παράλογη συναισθηματική αντίδραση σε μια κατάσταση; Η απάντηση που θα δώσετε θα είναι και το πρώτο βήμα για την αποτελεσματική αντιμετώπιση τους.
Το να μάθεις να αντιμετωπίζεις τις ενοχές σημαίνει ότι κατανοείς το τί κρύβεται πίσω από αυτές. Αν καταφέρουμε και δούμε τί είναι αυτό θα μπορέσουμε να το αντιμετωπίσουμε και να προχωρήσουμε μπροστά. Όταν αποκτάς αυτή την επίγνωση, παίρνεις τον έλεγχο του εαυτού σου και μπορείς πλέον να επιλέξεις το πώς θέλεις να τις διαχειριστείς. Σημαίνει ότι δεν αισθάνεσαι πλέον έρμαιο των συναισθημάτων σου και κυριαρχείς εσύ στη ζωή σου, αντί για τους φόβους σου.
